در آستانۀ سفر رئیس جمهور و هیأت دولت به استان کرمانشاه، جلسات هم اندیشی مشترکی با حضور اعضای اتاق فکر استان کرمانشاه و مدیران مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری از ۲۵ تا ۲۹ خردادماه ۱۳۹۵ در دانشگاه رازی کرمانشاه برگزار شد. دکتر میثم خسروی رئیس مرکز آموزش علمی-کاربردی امام رضا(ع) اسلام آبادغرب در جلسات مسائل اقتصاد و صنعت در روز ۲۶خرداد و محیط زیست در روز ۲۷ خرداد به بیان نظرات و دیدگاههای خود پرداخت که در ذیل خلاصه ای از موضوعات ارائه شده در جلسه کارگروه اقتصاد و صنعت استان که به تاریخ ۲۶خرداد برگزار شد، درج شده است:
امیداست شناسایی مسائل و تلاش برای ارائه راهکارهای راهبردی و به طور کلی استفاده از ادبیات سیاست پژوهی و سیاستگذاری زمینه ساز و نقطه شروعی برای اندیشیدن درباره کرمانشاه –نه در معنایی انتزاعی و پیشین- بلکه به صورتی پراکتیک و معطوف به مسائل عرصه های عمومی و عمل واقعی باشد تا آنجا که اتاقهای فکر واقعی و فارغ از سازوکارهای تشریفاتیِ سفارشی و بروکراتیک و با نگاههای با درجه ی بالاتر به مسائل منطقه ای پدیدآیند.
۱- وضعیّت موجود، مسائل و چالشهای حوزه ی اقتصاد، صنعت، سرمایه گذاری و گردشگری در استان کرمانشاه
اگر ویژگیهای جامعه کرمانشاه در تحلیل های معطوف به عناصر انضمامی جامعه ی ایرانی درجامعه شناسی سیاسی کرمانشاه بررسی شود، عناصری چون جامعه ی کوتاه مدت و کم آب نیز مشابه جامعه ی ایرانی بر عناصر جامعه کرمانشاه صدق میکند. زندگی در جامعه ی ایلی و بافت عشایری پیش از قرن چهاردهم خورشیدی و قوت عنصر مسیر و راههای ترانزیتی و دامپروری در بخش عشایری از عناصر شاخص کرمانشاه است. مضافاً اینکه زندگی عشایری و قرار داشتن در مرز حکومت های ایران و عثمانی در بعد ژئوپلتیک و ویژگیهای مذهبی، فرهنگی و زبان کردی، درگیری مستقیم در جنگهای متعدّد از جنگهای داخلی گرفته تا ویرانیهای جنگهای خارجی؛ زمینه هایی را برای تبیین کنش های قومیتی کردی مشابه با سایر بخش های جامعه ایرانی ایجاد نمودهاست. ضمناً صنایع قدیمی به صورت منسجم را در آهنگری دالاهو میتوان ردیابی نمود اما صنایع جدید در استان با کارخانههای قند در اسلام آبادغرب و بیستون از سال ۱۳۱۴ آغاز میشود.
۱-۲ چالشها
در میان بحرانها و چالشهایی که امروزه گریبان کشور را گرفتهاند نظیر اشتغال، محیطزیست، بوروکراسی سترون و …… به نظر وضعیّت استان در عوامل ذیل بحرانی تر مینماید:
۱-۲-۱ بحران بیکاری: استان کرمانشاه در شاخص بیکاری در سال های اخیر همواره بین رتبه اول و دوم بیکاری استانهای کشور در نوسان بوده و به نوعی بیکارترین استان کشور به شمار میرود.
۱-۲-۲ بحران آب و محیط زیست: در بحران آب اخیر جلگه ی ماهیدشت بسیار آسیب دیده و نیروگاه حرارتی بیستون با برداشت متوسط روزانه سی میلیون لیتر در آستانه رقم زدن فاجعهای است که نیروگاه فامنین با برداشتی تقریبا یک و نیم برابر در همدان پدیدآورد.
۱-۲-۳ بحران دیوانسالاری دولت: اگر بوروکراسی ایجادی آغاز قرن چهاردهم خورشیدی به نوعی نظام طبقاتی زندگی سنتی ایرانی را ابتدا در خود هضم و سپس آنرا به شکل جدیدی بازتولید نمود، در استان کرمانشاه نیز به سبب پیشینه ی نظام عشایری، این سازوکار در تشکیلات دولتی پرهزینه، ناکارآمد و مخلّ فعالیت تولیدی نمود پیدا کرد و این مشکل ملی در سطح استان نمود بارزتری دارد.
۱-۲-۴ سرمایه گذاری: مشکلاتی چون عدم وجود سازوکار بانکی واقعی و مشکلات مبتلابه ملّی، سازوکار فشل اداری در استان که ناظر به ویژگی های اجتماعی استان است.
بحرانهای فوق که ویژگی ملی داشته و در استان با مصادیق فوق روشنترند، در کنار جغرافیای سیاسی استان و همجواری با عراق در اقتصاد استان تأثیرات مستقیم داشته است. از سوی دیگر استان از داشتن صنایع با حمایت دولتی بی بهره بوده و صنایع موجود با مشکلات متعددی از جمله مشکل ممنوعیت یا تعرفه بالای صادرات به عراق، نوسانات ارزی و مشکلات مشهورتر از کفر ابلیسِ صنعت کشور مواجه اند.
در گردشگری عدم وجود چارچوب درست و مدیریت بر منابع موجود نظیر بیستون و طاق بستان و ایجاد فضای پیرامونی برای بهره برداری گردشگری نظیر میدان امام اصفهان نماد عدم مدیریت منابع در این بخش است، اما گمان میرود در اینجا نیاز به اراده و تمایل به حرکت وجود دارد نه اینکه فقط برای آن پلان و برنامه نوشت.
۲- تحلیل اولویت مسائل و چالشهای نیازمند مداخله در وضعیّت کنونی استان
بیکاری: با توجه به بحران اشتغال و محیط زیست در استان و رتبه نخست کرمانشاه در شاخص بیکاری کشور، به نظر باید صنایع با اشتغال ارزانتر-البته نه مشاغل دو میلیونی بلکه نزدیک به حد متعارف چهارصد میلیون تومان به عنوان سرانه ایجاد یک شغل- در استان اولویت داشته باشند. البته شرایط ویژه کشور در بُعد سیاستهای بانکی در شرایطی که در اتحادیه اروپا بحث وامهای کارآفرینانه با سود منفی پنج درصد وجود دارد اما وام های تولیدی اکنون بیش از هیجده درصدند (و در عمل نزدیک به چهل درصد)، جدا از هزینه های تبدیل ارز و نیروی کار مهارت زدایی شده به سبب قرار گرفتن در استراتژی پایدار عدم همکاری در بازی دانشجو و دانشگاه از مهمترین موانع دیگر بر سر راه اشتغال در استان هستند.
محیط زیست: با توجه به وضعیتی که قرار داریم و در کشور برای تبدیل به احسن و کار روی نفت خام ضرورت پرداختن به صنایع بالادستی نفت و گاز احساس میشود، اما به نظر هزینه های ایجادشده در بُعد محیط زیستی و از طرفی هزینه ایجاد شغل در این مجموعه ها دستکم بیش از یک ونیم میلیارد تومان برای هر شغل است به طوری که عملا این صنعت را به صنعتی ضداشتغال تبدیل میکند، پس استراتژی بهینه برای استان توجه به محیط زیست و اشتغال است لذا پیشنهاد میشود صنایع کوچک دوستدار محیط زیست و SME ها با اشتغال کم هزینه تر بر صنایع تبدیلی نفت و گاز اولویت سیاستی یابند.
اگر پدیدارهای اجتماعی را در چارچوب روش تحلیل لایه ای علّی منتسب به سهیل عنایت اللّه در آینده پژوهی تحلیل کنیم، به ترتیب لایه های کمّی و آمارها، علل اجتماعی؛ جهان بینی و گفتمان و نهایتاً اسطوره و استعاره قرار خواهند داشت. بررسی جامعه شناسی سیاسی استان کرمانشاه نشان خواهد داد که نظام خرده مالکی، جغرافیای گردنکش و یاغی کوهستانی و جنگهای مداوم ارجحیّت را به سیستمهای مالکیتی خرد به جای مستحیل شدن در نظام بزرگتر بدون وابستگی میدهد و از این رو کسب وکارهای کوچک در استان کرمانشاه در مقایسه با الگوهای بدیل نتیجه ی بیشتری خواهد داد.
۳- راهکارهای مداخله در چالشهای اولویتدار و شناسایی شدهاولویت دادن بهصنایع دوستدار محیط زیست(eco- friends)SMEها و صنایع اشتغال زادر مقابل صنایع بزرگ، مخرّب محیطزیست و ضداشتغال در توسعه ی استان.
در حالی که اولویت منابعی نظیر بانکها به دلیل عدم ابتنا بر سازوکارهای اقتصادی تاکنون چنین نبوده است. هرچند که بیش از برنامه های مکتوب اراده معطوف به توسعه در استان موردنیاز است.