مسائل اقتصاد و صنعت استان کرمانشاه


 

در آستانۀ سفر رئیس جمهور و هیأت دولت به استان کرمانشاه، جلسات هم اندیشی مشترکی با حضور اعضای اتاق فکر استان کرمانشاه و مدیران مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری از ۲۵ تا ۲۹ خردادماه ۱۳۹۵ در دانشگاه رازی کرمانشاه برگزار شد. دکتر میثم خسروی رئیس مرکز آموزش علمی-کاربردی امام رضا(ع) اسلام آبادغرب در جلسات مسائل اقتصاد و صنعت در روز ۲۶خرداد و محیط زیست در روز ۲۷ خرداد به بیان نظرات و دیدگاههای خود پرداخت که در ذیل خلاصه ای از موضوعات ارائه شده در جلسه کارگروه اقتصاد و صنعت استان که به تاریخ ۲۶خرداد برگزار شد، درج شده است:

امیداست شناسایی مسائل و تلاش برای ارائه راهکارهای راهبردی و به طور کلی استفاده از ادبیات سیاست ­پژوهی و سیاست­گذاری زمینه ساز و نقطه شروعی برای اندیشیدن درباره کرمانشاه –نه در معنایی انتزاعی و پیشین- بلکه به­ صورتی پراکتیک و معطوف به مسائل عرصه­ های عمومی و عمل واقعی باشد تا آنجا که اتاق­های فکر واقعی و فارغ از سازوکارهای تشریفاتیِ سفارشی و بروکراتیک و با نگاه­­های با درجه ­ی بالاتر به مسائل منطقه ­ای پدیدآیند.

۱- وضعیّت موجود، مسائل و چالش­های حوزه ­ی اقتصاد، صنعت، سرمایه­ گذاری و گردشگری در استان کرمانشاه

اگر ویژگی­های جامعه کرمانشاه در تحلیل­ های معطوف به عناصر انضمامی جامعه­ ی ایرانی درجامعه­ شناسی سیاسی کرمانشاه بررسی شود، عناصری چون جامعه­ ی کوتاه مدت و کم ­آب  نیز مشابه جامعه ­ی ایرانی بر عناصر جامعه کرمانشاه صدق می­کند. زندگی در جامعه­ ی ایلی و بافت عشایری پیش از قرن چهاردهم خورشیدی و قوت عنصر مسیر و راه­های ترانزیتی و دامپروری در بخش عشایری از عناصر شاخص کرمانشاه است. مضافاً اینکه زندگی عشایری و قرار داشتن در مرز حکومت های ایران و عثمانی در بعد ژئوپلتیک و ویژگی­های مذهبی، فرهنگی و زبان کردی، درگیری مستقیم در جنگ­های متعدّد از جنگ­های داخلی گرفته تا ویرانی­های جنگ­های خارجی؛ زمینه­ هایی را برای تبیین کنش ­های قومیتی کردی مشابه با سایر بخش های جامعه ایرانی ایجاد نموده­است. ضمناً صنایع قدیمی به صورت منسجم را در آهنگری دالاهو می­توان ردیابی نمود اما صنایع جدید در استان با کارخانه­های قند در اسلام ­آبادغرب و بیستون از سال ۱۳۱۴ آغاز می­شود.

۱-۲ چالش­ها

در میان بحران­ها و چالش­هایی که امروزه گریبان کشور را گرفته­اند نظیر اشتغال، محیط­زیست، بوروکراسی سترون و ……  به نظر وضعیّت استان در عوامل ذیل بحرانی­ تر می­نماید:

۱-۲-۱ بحران بیکاری: استان کرمانشاه در شاخص بیکاری در سال های اخیر همواره بین رتبه اول و دوم بیکاری استان­های کشور در نوسان بوده و به نوعی بیکارترین استان کشور به شمار می­رود.

۱-۲-۲ بحران آب و محیط زیست: در بحران آب اخیر جلگه ­ی ماهیدشت بسیار آسیب دیده و نیروگاه حرارتی بیستون با برداشت متوسط روزانه سی میلیون لیتر در آستانه رقم زدن فاجعه­ای است که نیروگاه فامنین با برداشتی تقریبا یک و نیم برابر در همدان پدیدآورد.

۱-۲-۳ بحران دیوان­سالاری دولت: اگر بوروکراسی ایجادی آغاز قرن چهاردهم خورشیدی به نوعی نظام طبقاتی زندگی سنتی ایرانی را ابتدا در خود هضم و سپس آنرا به شکل جدیدی بازتولید نمود، در استان کرمانشاه نیز به سبب پیشینه­ ی نظام عشایری، این سازوکار در تشکیلات دولتی پرهزینه، ناکارآمد و مخلّ فعالیت تولیدی نمود پیدا کرد و این مشکل ملی در سطح استان نمود بارزتری دارد.

۱-۲-۴ سرمایه­ گذاری: مشکلاتی چون عدم وجود سازوکار بانکی واقعی و مشکلات مبتلابه ملّی، سازوکار فشل اداری در استان که ناظر به ویژگی های اجتماعی استان است.

بحران­های فوق که ویژگی ملی داشته و در استان با مصادیق فوق روشن­ترند، در کنار جغرافیای سیاسی استان و هم­جواری با عراق در اقتصاد استان تأثیرات مستقیم داشته ­است. از سوی دیگر استان از داشتن صنایع با حمایت دولتی بی ­بهره بوده و صنایع موجود با مشکلات متعددی از جمله مشکل ممنوعیت یا تعرفه بالای صادرات به عراق، نوسانات ارزی و مشکلات مشهورتر از کفر ابلیسِ صنعت کشور مواجه ­اند.

در گردشگری عدم وجود چارچوب درست و مدیریت بر منابع موجود نظیر بیستون و طاق بستان و ایجاد فضای پیرامونی برای بهره ­برداری گردشگری نظیر میدان امام اصفهان نماد عدم مدیریت منابع در این بخش است،  اما گمان می­رود در اینجا نیاز به اراده و تمایل به حرکت وجود دارد نه اینکه فقط برای آن پلان و برنامه نوشت.

۲- تحلیل اولویت مسائل و چالش­های نیازمند مداخله در وضعیّت کنونی استان

بیکاری: با توجه به بحران اشتغال و محیط زیست در استان و رتبه نخست کرمانشاه در شاخص بیکاری کشور، به نظر باید صنایع با اشتغال ارزانتر-البته نه مشاغل دو میلیونی بلکه نزدیک به حد متعارف چهارصد میلیون تومان به عنوان سرانه ایجاد یک شغل- در استان اولویت داشته باشند. البته شرایط ویژه کشور در بُعد سیاست­های بانکی در شرایطی که در اتحادیه اروپا بحث وام­های کارآفرینانه با سود منفی پنج درصد وجود دارد اما وام های تولیدی اکنون بیش از هیجده درصدند (و در عمل نزدیک به چهل درصد)، جدا از هزینه های تبدیل ارز و نیروی کار مهارت­ زدایی­ شده به سبب قرار گرفتن در استراتژی پایدار عدم همکاری در بازی دانشجو و دانشگاه از مهم­ترین موانع دیگر بر سر راه اشتغال در استان هستند.

محیط زیست: با توجه به وضعیتی که قرار داریم و در کشور برای تبدیل به احسن و کار روی نفت خام ضرورت پرداختن به صنایع بالادستی نفت و گاز احساس می­شود، اما به نظر هزینه­ های ایجادشده در بُعد محیط زیستی  و از طرفی هزینه ایجاد شغل در این مجموعه ­ها دست­کم بیش از یک ­ونیم میلیارد تومان برای هر شغل است به طوری که عملا این صنعت را به صنعتی ضداشتغال تبدیل می­کند، پس استراتژی بهینه برای استان توجه به محیط زیست و اشتغال است لذا پیشنهاد می­شود صنایع کوچک دوستدار محیط زیست و SME ها با اشتغال کم ­هزینه ­تر بر صنایع تبدیلی نفت و گاز اولویت سیاستی یابند.

اگر پدیدارهای اجتماعی را در چارچوب روش تحلیل لایه ­ای علّی منتسب به سهیل عنایت­ اللّه در آینده­ پژوهی تحلیل کنیم، به ترتیب لایه ­های کمّی و آمارها، علل اجتماعی؛ جهان ­بینی و گفتمان و نهایتاً اسطوره و استعاره قرار خواهند داشت. بررسی جامعه­ شناسی سیاسی استان کرمانشاه نشان خواهد داد که نظام خرده مالکی، جغرافیای گردن­کش و یاغی کوهستانی و جنگ­های مداوم ارجحیّت را به سیستم­های مالکیتی خرد به جای مستحیل شدن در نظام بزرگتر بدون وابستگی می­دهد و از این رو کسب ­وکارهای کوچک در استان کرمانشاه در مقایسه با الگوهای بدیل نتیجه­ ی بیشتری خواهد داد.

۳- راهکارهای مداخله در چالش­های اولویت­دار و شناسایی شدهاولویت دادن بهصنایع دوستدار محیط زیست(eco- friends)SMEها و صنایع اشتغال ­زادر مقابل صنایع بزرگ، مخرّب محیط­زیست و ضداشتغال در توسعه­ ی استان.                                                                                       Khosravi

در حالی که اولویت منابعی نظیر بانک­ها به دلیل  عدم ابتنا بر سازوکارهای  اقتصادی تاکنون چنین نبوده ­است. هرچند که بیش از برنامه ­های مکتوب اراده معطوف به توسعه در استان موردنیاز است.